Het Centrum voor Ethiek en Gezondheid (CEG) publiceerde in januari Integriteit in zorgorganisaties. Hieruit blijkt dat in de praktijk van alle dag integriteit een moeilijk begrip is, gericht op gedrag en morele normen en waarden. Volgens het CEG bestaat integriteit uit vier componenten: betrouwbaarheid (handelen naar wat je zegt), deugdzaamheid (moreel het goede doen), authenticiteit (intrinsiek gemotiveerd zijn) en reflectie (je kritisch verhouden tot (de toepassing van) normen en regels). Integer handelen is moeilijk, ook omdat de publieke opinie er een beeld van heeft dat niet overeenkomt met de complexiteit ervan. Integriteit heeft te maken met persoonlijke overtuiging en ethiek, waardoor om ‘goed’ te doen ook regels aan de kant geschoven kunnen worden. Een medisch specialist laat bij een kwestie van leven en dood de ‘heilige’ protocollen voor wat ze zijn.
Want ondanks dat we overstelpt worden met integriteitscodes die omschrijven wat wel en niet mag, wetenschappelijk is aangetoond dat opgelegde regels niet helpen om integer te zijn en te blijven. Voorschrijven wat moet, wil niet zeggen dat mensen overtuigd zijn dat het zo hoort. Mensen bepalen samen het gedrag dat bij hun werk, organisatie of beroep past. Regels die daarvan een uiting zijn kunnen werken, tenminste zolang ze dynamisch zijn. Hoe over integriteit wordt gedacht is immers sterk tijdgebonden en situationeel.
Anna Bernasek toonde in 2010 in The economics of integrity aan dat integriteit een economische waarde heeft, gebaseerd op ‘trust’ en ‘trustworthiness’. Ze liet met voorbeelden zien dat integriteit de basis is voor het slagen of falen van economische activiteiten. Zo is transparantie van alle handelingen, online klantenreviews en vertrouwen in die klant de basis van de miljarden aan marktwaarde die Amazon heeft gerealiseerd. Zo is de veiligheid en de kwaliteit van de melk die we drinken en die we op basis van volledig vertrouwen kopen in de supermarkt afhankelijk van de integriteit en het onderling vertrouwen van minimaal vijftien mensen en organisaties. Zo werd Toyota de grootste automobielfabrikant ter wereld door de integriteit van de productie voorop te plaatsen, daarnaar te handelen en voortdurend bij klanten te benadrukken. En zo ging Volkswagen onderuit toen bekend werd dat er gemanipuleerd was met de uitstootwaarden van haar dieselauto’s en dat klanten moedwillig verkeerd waren geïnformeerd.
Als het vertrouwen van klanten wegvalt (mede) vanwege niet integer handelen, dan leidt dat veelvuldig tot economische schade. Denk DSB, Rochdale, TSN, Lehmann Brothers, enzovoort.
Betrouwbare informatie en informatievoorziening zijn belangrijk voor integer handelen van mensen en organisaties. ‘Trust’ en ‘trustworthiness’ kunnen verloren gaan als informatie niet juist is en als informatievoorziening misleidend is. Informatieprofessionals moeten integer handelen om de betrouwbaarheid van informatie en informatievoorziening te beschermen en te waarborgen.
Doen ze dat ook?
Voor de eerste keer gepubliceerd in: IP. Vakblad voor Informatieprofessionals, 2016, nr. 2, p. 29.
Herdrukt in: W. Bronsgeest, M. Wesseling, E. de Vries, R. Maes, Informatieprofessional 3.0. Strategische vaardigheden die u connected houden (Amsterdam: Adfo Books, 2017), pp. 195-196.